Nuda – psychologiczne podstawy nudzenia się
(…)O, nudo, nudo, nudo! O, natrętna damo
Kancelaryjnych stołów i stacji kolei!
O, bezczynie, znużony męczącym „to samo”!
O, nudo, nudo, nudo wyblakłych nadziei! (…)
Julian Tuwim Nuda
Mogłoby się wydawać, że w dzisiejszych czasach nuda nie powinna stanowić już problemu. Jesteśmy ciągle zabiegani, zestresowani, przeładowani informacjami… A jednak, z drugiej strony, nuda nam często znacznie doskwiera i nie jest tylko i wyłącznie domeną ludzi młodych. Jak to się dzieje, że w tak ogromnym natłoku zadań i obowiązków znajdujemy jeszcze czas na nudzenie się?
Nuda nudzie nie równa…
Może nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, jednak czasem nudzie może towarzyszyć uczucie zrelaksowania, a czasem wręcz przeciwnie – złość i napięcie. Psycholog Thomas Götz rozróżnił aż pięć podstawowych typów nudy:
- obojętna
Czujemy się zrelaksowani, nieco senni. To jedyna nuda, która nie powinna powodować żadnych nieprzyjemnych odczuć.
- skalująca
Poszukujemy interesującego zajęcia, jednak nie możemy podjąć decyzji, co chcielibyśmy robić i nie podejmujemy żadnej nowej aktywności. Mogą towarzyszyć nam przy tym nieprzyjemne odczucia, błądzenie myślami.
- poszukująca
Negatywne doznania związane z monotonią powodują, że intensywnie poszukujemy ciekawszych czynności. Może się również pojawić niepokój i nerwowość.
- reaktancyjna
Czujemy się bardzo zmotywowani do zaangażowania się w inne działania, które uwolnią nas od nudy. Możemy odczuwać silny niepokój oraz stać się nerwowi czy nawet agresywni.
- apatyczna
Odczuwamy silną złość, jednak nie podejmujemy żadnej aktywności, mającej na celu zmianę niekorzystnej dla nas sytuacji. W tym przypadku możemy również czuć się apatyczni i zniechęceni do podjęcia jakiejkolwiek aktywności.
Wszystkie te rodzaje nudy mogą się przenikać, przechodzić jeden w drugi, np. początkowo może nam towarzyszyć nuda obojętna, jednak po pewnym czasie możemy odczuwać niepokój, który często jest oznaką wystąpienia nudy poszukującej. Jedynie nuda obojętnie nie powinna powodować u nas żadnych negatywnych odczuć. Natomiast pozostałe, w mniejszym bądź większym stopniu, mogą być dla nas nieprzyjemne w przeżywaniu. Jednak wystąpienie nudy poszukującej lub reaktancyjnej zwiększa szansę na zmianę monotonnej, niekorzystnej dla nas sytuacji i pozbycia się odczucia nudy.
Przyczyny nudy
Nuda najczęściej jest powodowana przez określone warunki w danej sytuacji, którą odbieramy jako monotonną i nieinteresującą (właśnie na ten fakt zwrócił uwagę Julian Tuwim w wierszu pt. Nuda). Codziennie reagujemy na ogromną liczbę nowych bodźców i w momencie, kiedy ich liczba się nagle zmniejsza (np. w sytuacjach powtarzających się), możemy odczuwać nudę. Jednak jej wystąpienie może być również związane z nieodpowiednim dla nas poziomem trudności zadania, które mamy wykonać. W takich przypadkach stosunkowo szybko zaczynamy się nudzić i „bujać w obłokach”. Nuda może pojawić się także, kiedy coś nas będzie regularnie rozpraszać podczas wykonywania jakiegoś zadania wymagającego skupienia. Utrzymanie koncentracji na zadaniu jest wtedy trudne i pochłania bardzo dużo naszej energii. Jednak oprócz czynników związanych bezpośrednio z konkretnymi sytuacjami, w odczuwaniu nudy duże znaczenie ma także indywidualna podatność na nudę.
Nuda – zadania
Główną funkcją nudy jest informowanie nas o tym, że to, co robimy jest dla nas mało wartościowe i istnieją inne, ciekawsze zadania, którymi moglibyśmy się zająć. Chroni nas ona przed wykonywaniem czynności i trwaniem w sytuacjach, z których płynie dla nas niewiele korzyści. A także motywuje nas do poszukiwania aktywności, które mogą być dla naszego rozwoju bardziej istotne, aniżeli czynność wykonywana w danej chwili. Dzięki temu łatwiej nam stwierdzić, na czym nam najbardziej zależy.
Konsekwencje nudy
Oprócz chwilowych negatywnych odczuć, nuda może prowadzić do znielubienia przez nas miejsc, rzeczy czy osób, które wywołały u nas ten niekorzystny stan. A kiedy czegoś nie lubimy, nie sprawia nam to przyjemności, to wpływa to niekorzystnie zarówno na poziom wykonania danego zadania, jak i nasz nastrój podczas pracy, a to najczęściej pogarsza również nasze ogólne zadowolenie.
Nudzie bardzo często ulegają ludzie młodzi. Zazwyczaj nie lubią oni sytuacji stabilnych, bardzo przewidywalnych, powtarzalnych. Szukają zmian, które niekoniecznie okazują się być zmianami na lepsze. Wynika to z ich przejściowego zwiększonego zapotrzebowania na stymulację. I to właśnie ta niezaspokojona potrzeba często pcha ich do zachowań ryzykownych, czasem również antyspołecznych czy buntowniczych.
Dlaczego to takie ważne?
Warto nudzić się świadomie. Jest to istotne, ponieważ nuda może powodować wiele nieprzyjemnych odczuć. Pomimo tego, że trwają one zazwyczaj niezbyt długo, mogą stanowić przyczynę różnych zachowań, np. agresywnych. Świadomość tego, jak reagujemy w sytuacjach monotonnych, nudnych, może nam pomóc w zapobiegnięciu np. nagłemu wybuchowi złości. Jeśli wiemy, że w momencie oczekiwania w kolejce sklepowej odczuwamy nudę i często denerwujemy się, to warto zadbać o jakieś dodatkowe zajęcie na ten moment. Może to być: czytanie artykułu o ciekawiącej nas tematyce, pisanie maila czy przeglądanie wiadomości. Oczywiście nasze zdenerwowanie może być spowodowane zupełnie innymi czynnikami, np. pośpiechem. Jednak, żeby móc mu skutecznie zapobiec, warto wiedzieć, co jest jego źródłem. Ta wiedza może nam w znacznym stopniu ułatwić znalezienie sposobu na złagodzenie naszego zdenerwowania.