Poczucie humoru
Różnimy się między sobą tym, co wydaje nam się zabawne, z czego się śmiejemy. Niektóre dowcipy rozbawią nas „do łez”, inne wywołają niewielki uśmiech na naszej twarzy, a jeszcze inne wywołują zażenowanie czy zakłopotanie. Dlaczego niektóre rzeczy bawią nas bardziej niż inne i skąd biorą się tak duże różnice w poczuciu humoru u różnych osób?
Czy humor jest nam potrzebny?
Humor jest jednym z wielu sposobów radzenia sobie ze stresem. Pomaga nam on uwolnić się od lęków i niepokoju. Niekiedy pełni on funkcję obronną – umożliwia ośmieszenie obiektu, który wywoływał wcześniej strach. To zmniejsza znaczenie sytuacji, która wzbudziła w nas lęk, a tym samym odzyskujemy poczucie kontroli nad biegiem wydarzeń. Oprócz tego, humor pomaga nam również w budowaniu i poprawianiu relacji z innymi, np. poprzez rozładowywanie konfliktów.
Rodzaje humoru
Zygmunt Freud wyodrębnił ze względu na treść dwa podstawowe rodzaje komizmu: komizm tendencyjny i komizm nietendencyjny. Komizm nietendencyjny (tzw. „nieszkodliwy”) charakteryzuje się nieszkodliwą, raczej neutralną dla większości osób tematyką. Wykorzystuje on np. polisemię (wieloznaczność) czy homonimię (podobieństwo brzmienia) w celu wywołania efektu komicznego. W humorze tendencyjnym pojawia się za to silne zabarwienie emocjonalne żartów, np. poprzez tematykę obciążoną tabu społecznym.
Oprócz tego, zaproponowanego przez Z. Freuda podziału wyróżnia się także 4 style posługiwania się humorem. Dwa z nich są uznawane za adaptacyjne:
- afiliacyjny – stosowanie go ma na celu budowanie relacji z innymi, redukcji napięcia a nawet rozwiązywanie konfliktów,
- wzmacniający „ja” – umożliwia rozładowanie napięcia poprzez nabranie humorystycznego dystansu do doświadczanych przez nas trudności (śmiejemy się z siebie, żeby sobie pomóc i przezwyciężyć trudności).
Natomiast dwa pozostałe za – dezadaptacyjne:
- agresywny – służy obniżaniu wartości innych osób, np. poprzez oczernianie, upokarzanie innych. Czasem może być on wykorzystywany do manipulowania innymi ludźmi,
- poniżający „ja” – wyśmiewanie własnych braków, lekceważenie siebie w humorystyczny sposób. Ten rodzaj humoru możemy stosować, np. kiedy bardzo zależy nam na pozyskaniu akceptacji ze strony innych.
Humor adaptacyjny często jest jednym z naszych sposobów radzenia sobie ze stresem i stanowi zdrowy mechanizm obronny. Przyczynia się on również do poprawy naszego samopoczucia i nastroju w trudnych sytuacjach. Natomiast humor dezadaptacyjny może pogarszać nasze samopoczucie. Nie jest on również tak skuteczny jak humor adaptacyjny w zmniejszaniu napięcia i polepszaniu naszych relacji międzyludzkich. Oczywiście trudno jest całkowicie oddzielić te cztery style posługiwania się humorem od siebie, np. humor uznawany za adaptacyjny może niekiedy zawierać elementy agresji.
Dlaczego mam takie, a nie inne poczucie humoru?
Kanadyjski psycholog i badacz śmiechu i komizmu, Rod Martin, zwrócił uwagę na wpływ rodziny w kształtowaniu się poczucia humoru u dziecka. Po pierwsze, dziecko niejako „uczy się” poczucia humoru od rodziców. Po drugie, szczególnie w przypadku odrzucającego i chłodnego środowiska rodzinnego, humor może stać się dla dziecka sposobem redukcji własnego lęku czy napięcia między członkami rodziny. Oprócz środowiska rodzinnego nasz styl posługiwania się humorem jest również częściowo zależny od naszych cech temperamentu i charakteru. Osoby, które są towarzyskie, aktywne i ciekawe świata częściej wybierają humor afiliacyjny lub wzmacniający „ja”. Natomiast osoby preferujące humor agresywny lub poniżający „ja” częściej charakteryzowały się niższym poziomem sentymentalności i samoakceptacji i gorzej radziły sobie ze stresem.
W różnych sytuacjach możemy stosować różne rodzaje komizmu, jednak zazwyczaj mamy jeden bądź dwa, które mogą dominować. Osoby, które preferowały humor adaptacyjny przejawiały więcej pozytywnych emocji, łatwiej wchodziły w relacje i rzadziej doświadczały negatywnego nastroju. Natomiast u osób preferujących dezadaptacyjne formy humoru przeważały emocje takie jak lęk czy wrogość.
Podsumowanie
Poczucie humoru zależy zatem od kultury i środowiska, w którym się wychowujemy. Nasz styl posługiwania się humorem ma duże znaczenie zarówno dla nas samych, jak i dla osób z naszego otoczenia. Jednak kluczową kwestią jest to, w jaki sposób z humoru korzystamy w różnych sytuacjach. Czy potrafimy czasem powstrzymać się od opowiedzenia dowcipu, który może zostać uznany za agresywny, czy nie?