Poczucie winy
Zarówno niedobór jak i nadmiar poczucia winy jest dezadaptacyjny. Z niedoborem poczucia winy mamy do czynienia w antysocjalnym zaburzeniu osobowości, natomiast z nadmiarem w zaburzeniach nerwicowych. Poczucie winy może również występować w zaburzeniach depresyjnych. Występuje jako jeden z objawów zaburzeń depresyjnych w większym epizodzie depresyjnym. W tym schorzeniu poczucie winy może przybierać postać poczucia bezwartościowości lub nadmiernej lub niedostosowanej winy (może być urojeniowe) niemal każdego dnia (wykraczające poza wyrzucanie z siebie czegoś lub winę z powodu choroby) (Wciórka, 2008).
Poczucie winy może być związane z negatywną samooceną oraz z nawracającymi myślami powodowanymi drobnymi niedociągnięciami w przeszłości. Osoby żyjące z poczuciem winy również przypisują sobie nadmierną odpowiedzialność za zdarzenia, których były sprawcami, choć zdarzenia te mogą nie być dużych rozmiarów i mogą nie powodować szkód. Czasem poczucie winy może nabrać charakteru urojeniowego, tak jak w sytuacji, gdy dana osoba jest głęboko przekonana o swojej osobistej odpowiedzialności i winie za biedę na całym świecie (Żylicz, 2006).
Formy poczucia winy
Poczucie winy jest to stan, którego doświadczają ludzie w wyniku przekroczenia norm moralnych lub społecznych. Do form poczucia winy zaliczymy (Żylicz, 2006):
- Poczucie winy będące reakcją na konkretne własne niewłaściwe zachowanie. Jest ono ściśle związane z zachowaniem z sytuacją, która została wywołana przed daną jednostkę. Przeżywany stan nie narusza obrazu „ja” jednostki i nie powoduje obniżenia poczucia własnej wartości. Poczucie winy tutaj można scharakteryzować jako wewnętrzne napięcie spowodowane żalem, wyrzutami sumienia za to, co dana jednostka zrobiła.
- Poczucie winy angażujące „ja” jednostki. Przeżywany stan w tym wypadku oddziałuje na poczucie własnej wartości powodując jego obniżenie. Często ten stan opisywany jest jako poczucie winy połączone ze wstydem. Ten rodzaj poczucia winy zazwyczaj jest kontynuowany w czasie, jednostka często wraca do zdarzeń, które miały miejsce. Zazwyczaj poczucie winy tutaj, jest niewspółmierne do zaistniałego zdarzenia bądź faktycznego uczestnictwa w nim danej osoby.
Człowiek przyzwyczaił się do przeżywania poczucia winy. Dla niektórych osób, z tych które przeżywają poczucie winy może taki stan stanowić dobry sposób na życie. Niektórzy ludzie posiadają przekonania, że jeśli wystarczająco silne będą mieli poczucie winy, to negatywny czyn, którego dokonali, pójdzie w niepamięć. Czasem poczucie winy może być sposobem na wzbudzanie poczucia współczucia u innych. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że poczucie winy (podobnie jak np. wybuchy złości) jest odruchem wyuczonym i można nad nim pracować w celu poprawienia jakości życia i wyrwania się z błędnego koła.
Literatura:
DSM-IV-TR (2008). Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR, Redakcja wydania I polskiego, Wciórka, J., Wrocław: Elsvier Urban & Partner, 172-173, 233-242
Żylicz, P.O. (2006). Praca terapeutyczna z pacjentami doświadczającymi poczucia winy. W: Cierpiałkowska, L. Psychoterapia. Praktyka. Podręcznik akademicki. Tom 2. Warszawa: ENETEIA Wydawnictwo Psychologii i Kultury